Перайсці да зместу

122-мм гаўбіца Д-30

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
122-мм гаўбіца Д-30
Тып:
122-мм гаўбіца Д-30
Трафейная гаўбіца Д-30 у музеі Батэй ха-Асэф, Тэль-Авіў

122-мм гаўбіца Д-30 (Індэкс ГРАУ2А18) — савецкая буксіруемая 122-мм гаўбіца, прынятая на ўзбраенне УС СССР 12 мая 1960 года.

У 1978 годзе была мадыфікавана і складаецца на бягучы момант на ўзбраенні многіх дзяржаў пад назвай Д-30А (Індэкс ГРАУ — 2А18М).

Гісторыя стварэння

[правіць | правіць зыходнік]

Гаўбіца Д-30 з’явілася як замена дывізіённай 122 мм гаўбіцы М-30, распрацаванай АКБ Мотавіліхінскага завода пад кіраўніцтвам Фёдара Фёдаравіча Пятрова ў 1938 годзе. Практыка выкарыстання М-30 у гады Вялікай Айчыннай вайны выявіла як станоўчыя бакі гарматы, так і недахопы. Да недахопаў М-30 ставіліся нізкая кучнасць стральбы і канструкцыя лафета, якая не дазваляла весці кругавы абстрэл[1].

Як і распрацоўка М-30, праектаванне яе замены ў канцы 1950-х гадоў было даверана Фёдару Пятрову, які ўзначальваў АКБ завода № 9. Першапачатковая распрацоўка атрымала назву Д-30 (2А18). Галоўным адрозненнем ад гармат, якія складаліся раней на ўзбраенні Савецкай Арміі, стала ўстаноўка гарматы на лафет з трох станін, якія расстаўляліся на кут 120°, што падвышала ўстойлівасць зброі пры кругавым абстрэле. Таксама дададзена буксіраванне наперад ствалом. Зачэп фаркопа цягача вырабляўся за шкворневую бэльку, прымацаваную да дульнага тормаза на шарніры. Пры прывядзенні гарматы ў баявое становішча (да адкрыцця агню), корпус прыўздымаўся дамкратам з упорам на грунт апорнай плітой. Колы на паваротных восях адкідваліся ўверх.

Наступная мадыфікацыя Д-30, якая з’явілася ў 1978 годзе, атрымала абазначэнне Д-30А і адрознівалася жорсткай канструкцыяй шкворневай бэлькі, якая з’яўлялася адзіным цэлым з дульным тормазам. У дульным тормазе замест 5 пар вялікіх шчылін і 1 малой былі выкарыстаныя 2 камеры. На бронешчытку было ўстаноўлена электраабсталяванне для зручнасці транспарціроўкі гарматы ў калоне (паказальнікі павароту і габарытныя агні)[2].

Гаўбіца калібрам 122-мм Д-30А (2А18М) прызначана для выканання наступных задач:

  • знішчэння і падаўлення жывой сілы праціўніка, адкрытай і той, якая знаходзіцца ў хованках палявога тыпу (у акопах, бліндажах, зямлянках)
  • знішчэння і падаўлення агнявых сродкаў пяхоты
  • разбурэння дрэваземляных агнявых кропак і іншых збудаванняў палявога тыпу
  • прароблівання праходаў у мінных палях і драцяных загародах
  • барацьба з артылерыяй, мотамеханізаванымі сродкамі і танкамі праціўніка.

На ўзбраенні 35 краін, без уліку краін СНД[3], знаходзіцца каля 3600 гармат.

У гаўбіцы ўжыта паасобнае гільзавое зараджанне.

Канструкцыя лафета гаўбіцы забяспечвае кругавы абстрэл пры кутах ўзвышэння ствала ад -5° да + 18° і стральбу пры кутах ўзвышэння ад -7° да + 70°, калі казённая частка знаходзіцца ў сектарах паміж сумежнымі станінамі.

Цягавы сродак гаўбіцы — аўтамабіль Урал-4320. Найбольшая дапушчальная хуткасць па добрых дарогах з асфальтавым або бетонным пакрыццём да 80 км/г. Гаўбіца рыштуецца таксама лыжнай устаноўкай для транспартавання па глыбокім снежным покрыве. Стральба з лыжнай устаноўкі немагчыма.

У рамках расійскіх вучэнняў «Цэнтр-2019» была прадэманстраваная магчымасць перакідання гаўбіц Д-30 пры дапамозе верталётаў Мі-8[4].

Асноўныя тэхнічныя дадзеныя Д-30А (2А18М)

[правіць | правіць зыходнік]

Пачатковая хуткасць

  • Пачатковая хуткасць аскепкава-фугаснага снарада (поўны зарад): 690 м/с
  • Пачатковая хуткасць аскепкава-фугаснага снарада (зарад паменшаны пераменны): 276-565 м/ с
  • Пачатковая хуткасць кумулятыўнага снарада: 740 м/ с
  • Найбольшая ціск парахавых газаў: 250 МПа
  • Найбольшая далёкасць стральбы: 15,4 км
  • Маса аскепкава-фугаснага снарада: 21,76 кг
  • Маса кумулятыўнага снарада: 14,08 кг
  • Маса зарада (поўнага): 3,8 кг

Канструктыўныя

[правіць | правіць зыходнік]
  • Даўжыня ствала з дульным тормазам (без шкворневай бэлькі): 4,66 м (38клб)
  • Даўжыня ствала без дульнага тормазу: 4,3 м (35клб)
  • Даўжыня наразной часткі: 3,4 м
  • Лік нарэзаў: 36
  • Найбольшы кут узвышэння: 70°
  • Найменшы кут скланення: -7°
  • Гарызантальны абстрэл пры вугле ўзвышэння ствала ад -5° да 18°: 360°
  • Гарызантальны абстрэл пры вугле ўзвышэння ад + 18° да 70° і пры становішчы ствала паміж рухомымі станінамі: 66°
  • Гарызантальны абстрэл пры вугле ўзвышэння ад + 18° да 70° і пры становішчы ствала паміж нерухомымі і рухомымі станінамі: ±29°
  • Колькасць вадкасці «Стэол М» у тормазе адкатных частак: 10,3 л
  • Колькасць вадкасці «Стэол М» у накатніке: 9,7 л
  • Колькасць вадкасці «Стэол М» ва ўраўнаважваным механізме: 0.45 л
  • Пачатковае ціск у накатніке: 4.6 МПа
  • Нармальная даўжыня адкату: 0,74-0,93 м
  • Ціск ва ўраўнаважваным механізме: 6МПа
  • Даўжыня гаўбіцы ў паходным становішчы: 5,4 м
  • Шырыня гаўбіцы ў паходным становішчы: 2,2 м
  • Вышыня гаўбіцы ў паходным становішчы (без уліку ліхтароў): 1,8 м
  • Вышыня лініі агню: 0,9 м
  • Даўжыня гаўбіцы ў баявым становішчы пры вугле ўзвышэння 0°: 7,8 м
  • Адлегласць паміж кропкамі апоры лафета ў баявым становішчы: 5,6 м
  • клірэнс (мінімальны): 0,325 м
  • Гаўбіца ў баявым становішчы: 3200 кг.
  • Гаўбіца ў паходным становішчы: 3290 кг.
  • Ствол: 1,05 т
  • Затвор: 30 кг
  • Пампаваная частка: 1,5 т
  • Адкатная частка: 1,23 т
  • Калыска: 210 кг
  • Тормаз адкатных частак у сабраным выглядзе: 75 кг
  • Верхні станок: 212 кг
  • Ніжні станок з нерухомай станінай: 318 кг
  • Станіны (дзве): 310 кг
  • Накатнік у сабраным выглядзе: 73 кг
  • Колы са ступіцай: 148 кг
  • Лыжная ўстаноўка: 270 кг

Эксплуатацыйныя

[правіць | правіць зыходнік]
  • Хуткастрэльнасць гаўбіцы: 6-8 стрэл/хвіл
  • Час перакладу з паходнага становішча ў баявое: 1,5-2,5 хвіл
  • Найбольшая хуткасць транспарціроўкі: 60 км/г

Прылада гаўбіцы

[правіць | правіць зыходнік]

Гаўбіца складаецца з ствала, супрацьадкатных прылад, лафета і прыцэльных прылад. Ствол — з трубы, дульнага тормазу, захопаў, казенніка і клінавай засаўкі з вертыкальным ходам. Супрацьадкатныя прылады складаюцца з гідрапнеўматычнага накатніка (46 атм) і гідраўлічнага тормазы адкатных частак. Лафет складаецца з калыскі, верхняга станка, ніжняга станка, ўраўнаважванага механізму, прывадаў вертыкальнай і гарызантальнай наводкі, колавага ходу, механізмаў падрэсарывання, механізму мацавання гарматы па-паходнаму. Прыцэльныя прылады складаюцца з панарамнага прыцэла ПГ-1 і тэлескапічнага прыцэла ОП-4М. Ствол, калыска, супрацьадкатныя і прыцэльныя прылады складаюць пампаваную частка гармату, якая прыводзіцца ў вярчальны рух адносна восі цапфаў калыскі ствала пры наводцы ствала ў вертыкальнай плоскасці. Хісткай частка, верхні станок з баявым шчытом і колавым ходам, ўраўнаважвае механізм і прывада наводкі ўтвараюць круцільную частку, якая прыводзіцца ў вярчальны рух адносна восі баявой загваздкі[5] верхняга станка пры наводцы ствала ў гарызантальнай плоскасці. Ніжні станок з трыма станінамі і гідрадамкратам (у ранняй мадыфікацыі механічным дамкратам) утвараюць нерухомую пры навядзенні ствала частку гарматы. Дамкрат выкарыстоўваецца для ўздыму гаўбіцы для гадоўлі і звесткі станін з паходнага становішча ў баявое і назад.

Гаўбіца Д-30 ў вялікіх колькасцях складаецца на ўзбраенні ў многіх краінах свету. Яна ўжывалася і ўжываецца ў многіх ваенных канфліктах. Выраблялася, акрамя СССР, у Іраку, Егіпце, Югаславіі і Кітаі. На базе Д-30 створана некалькі самаходных артылерыйскіх установак: 2С1 «Гваздзік», Semser. У паветрана-дэсантных войсках гаўбіцу дэсантуюць з паветра на спецыяльнай платформе.

З 23 чэрвеня 2009 года дзве гаўбіцы (Д-30 1968 года выпуску і Д-30А 1978 года выпуску) выкарыстоўваюцца для правядзення традыцыйнага паўдзённага стрэлу ў Санкт-Пецярбургу.

З лістапада 2017 года 68 гаўбіца Д-30 выкарыстоўваюцца супрацьлавіннай службай Расгідрамета[6].

Месца ў арганізацыйна-штатнай структуры

[правіць | правіць зыходнік]
1-й этап конкурса «Майстар-збройнік»

У мотастралковых і танкавых дывізіях УМ СССР гаўбіца Д-30А з’яўлялася штатным гарматай як палкавой і дывізіённай артылерыі. У залежнасці ад тыпу палка (мотастралковы або танкавы) у яго артылерыйскім дывізіёне магло быць ад 2 да 3 гаўбічных батарэй па 6 гармат у кожным. У артылерыйскім палку мотастралковай дывізіі, у залежнасці ад прыналежнасці да ваеннай акругі або групе войскаў, магло быць да 2 гаўбічных артылерыйскіх дывізіёнаў па 18 гармат у кожным[7].

У дэсантна-штурмавых брыгадах у складзе сухапутных войскаў, штатны артылерыйскі дывізіён складаўся з 3 гаўбічных батарэй па 4 адзінкі Д-30А ў кожным[7].

У артылерыйскіх палках у складзе паветрана-дэсантных дывізій з 70-х гадоў, 1 з 3 штатных дывізіёнаў меў на сваім узбраенні 12 адзінак Д-30А ў 2 гаўбічных батарэях[8].

У лютым 2013 года міністр абароны РФ С. К. Шайгу распарадзіўся зняць з узбраення і перадаць на базы захоўвання да канца 2013 года гаўбіцы Д-30А, якія знаходзяцца ў сухапутных войсках. Узамен войскі атрымаюць буксаваныя гаўбіцы «Мста-Б» або самаходныя артустаноўкі «Акацыя» калібра 152 мм. Згодна з распараджэннем Д-30А павінны былі застацца толькі на ўзбраенні Паветрана-дэсантных войскаў і 56-й дэсантна-штурмавой брыгады Паўднёвай ваеннай акругі.[9] Але тым не менш, гаўбіца працягвала выкарыстоўвацца на 7-й ваеннай базе ў Абхазіі[10], а ў новаствораную ў 2016 годзе 30-ю мотастралковую брыгаду быў уключаны дывізіён гаўбіц[11]. Таксама выкарыстоўваецца 22-м армейскім корпусам берагавых войскаў ВМФ у Крыме[12].

Д-30 у парке «Патрыёт».
  • Д-30 — на першых выпусках механічны дамкрат для вывешвання колаў з двума ручкамі для двух нумароў разліку, апорная пліта дамкрата круглая, на пазнейшых выпусках дамкрат заменены на больш дасканалы-гідраўлічны, кіраваны адным нумарам разліку, апорная пліта дамкрата прастакутная, шыны запоўненыя гумовымі джгутамі, з прычыны чаго максімальная хуткасць буксіроўкі абмежаваная 40 км/г.
  • Д-30А (2А18М) — двухкамерны дульны тормаз замест шчыліннага, больш развітыя прастакутныя камбінаваныя ліхтары стоп-сігналаў і габарытных агнёў, якія выступаюць над гарматным шчытком, пнеўматычныя шыны, якія дапускаюць буксіроўку з хуткасцю больш за 40 км / г;
  • 2А18М-1 — дададзены дасылацель;
  • Д-30J — югаслаўская мадыфікацыя;
  • «Саддам» — іракская мадыфікацыя;
  • Type 96 — кітайская версія;
  • «Халіфа» — суданская версія;[13]
  • Semser — ізраільская мадыфікацыя САУ, якая прадстаўляе Д-30 на шасі КамАЗ-63502 для УС Казахстана.
  • «Халіфа-1» — суданская мадыфікацыя САУ, якая прадстаўляе Д-30 на шасі КамАЗ-43118[14]

Па стане на 2016 год[15].

Сучасныя аператары

[правіць | правіць зыходнік]

Былыя аператары

[правіць | правіць зыходнік]

Захаваныя экземпляры

[правіць | правіць зыходнік]
  1. А. Сорокин. 122-мм гаубица М-30 в исторической ретроспективе // Техника и вооружение, № 8, 9, 10, 2013 г.
  2. 122-мм гаубица Д-30 / 2А18
  3. Артиллерийский завод № 9 :: Продукция :: Военная :: Буксируемые орудия :: 122 мм Архівавана 30 красавіка 2013.
  4. Министерство обороны: Вертолёты Ми-8 впервые перебросили батарею гаубиц Д-30 на внешней подвеске в ходе СКШУ «Центр-2019»
  5. Боевой штырь // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого … [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915.
  6. Распоряжение Правительства Российской Федерации от 08.11.2017 № 2461-р
  7. а б Феськов В.И., Голиков В.И., Калашников К.А., Слугин С.А. «Вооруженные Силы СССР после Второй мировой войны: от Красной Армии к Советской. Часть 1: Сухопутные войска».. — Томск: Издательство Томского университета, 2013. — С. 179—180, 245. — 640 с. — ISBN 978-5-89503-530-6.
  8. О причинах расформирования 105-й гвардейской воздушно-десантной Венской Краснознамённой дивизии
  9. Минобороны отказалось от легендарной гаубицы Д-30 - Известия. Архівавана з першакрыніцы 9 сакавіка 2013. Праверана 2 сакавіка 2013.
  10. http://structure.mil.ru/structure/forces/ground/news/more.htm?id=12082942@egNews
  11. Залп по «тачанке»: как артиллеристам ВС РФ помогает сирийский опыт. Российская газета (5 снежня 2019). Праверана 10 снежня 2019.
  12. http://function.mil.ru/news_page/country/more.htm?id=12119978@egNews
  13. Product Details(недаступная спасылка). Mulitary Industry Corporation. Архівавана з першакрыніцы 25 чэрвеня 2016. Праверана 8 чэрвеня 2016.
  14. Суданская 122-мм самоходная гаубица Khalifa-1 с артчастью Д-30
  15. The Military Balance 2016.
  16. а б в г д е Stockholm Internation Peace Research Institute — Arms Transfers Database(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 13 мая 2011. Праверана 18 лютага 2022.
  17. Новакович К., Радич А., Соколов В. А. Сербское войско Краины в начале 1995 г. Организация, планирование, боевые возможности // Обозреватель. — 2021. — № 382. — С. 100.
  18. Гаубица, жанровая скульптура, Россия, Москва, улица Лескова — Яндекс. Карты
  19. Рузаев С.В. Артиллерийские системы из коллекции музея военной техники УГМК. — Екатеринбург: Уральский рабочий, 2017. — 80 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-85383-687-7.
  20. D-30(недаступная спасылка). Hərbi Qənimətlər Parkı. Архівавана з першакрыніцы 17 красавіка 2021. Праверана 17 красавіка 2021.